Bjørnekvelden - Noc niedźwiedzia

Mortensmesse - św. Marcina, Bjørnekvelden - Noc niedźwiedzia

Nasz dzisiejszy bohater urodził się prawdopodobnie roku 321 został ochrzczony w wieku osiemnastu lat. Stało się to przez sen. Ale od początku. Z kumplami z wojska wracał do miasta z jakiejś wyprawy gdy zobaczył w bramie półnagiego żebraka. Żal mu się zrobiło chłopiny. Pech chciał że nie miał w sakiewce żadnej kasy więc wziął miecz swój osobisty i przeciął w pół swój równie osobisty płaszcz. Kumple oczywiście go wyśmiali – jak to kumple – i po dokonaniu podziału przez mieczowanie odeszli w dalszą drogę(w sensie płaszcz przedzieli i poszli dalej… Nie myślcie sobie że biedaka zaciukali).

W nocy Marcinkowi przyśnił się sam Jezus. Otoczony aniołami i przyozdobiony tylko w jakiś kawałek szmatki. Powiedział wszem i wobec do swoich współtowarzyszy „Oto Marcin który oddał mi połowę swojego płaszcza. Nie jest jeszcze ochrzczony”

Marcin przebudził się i poleciał się ochrzcić. Rzucił wojsko (bo nie zgadzało się to z jego wiarą chrześcijańską) i z tej okazji trafił do więzienia. Oskarżony dezercję i tchórzostwo na rozprawie mieli ochotę już go skazać na śmierć ale … Uwolniono go za „pragnienie stanięcia między dwiema armiami uzbrojony tylko w krzyż” Było to roku 339. Po nauczeniu się chrześcijaństwa u samego Biskupa, poczłapał do rodziców by podzielić się z nimi dobrą nowiną o swoim nawróceniu. Mamusia wyraziła zainteresowanie. Tatuś nie koniecznie.

Teraz należy sobie coś uświadomić. Religia chrześcijańska w tamtych czasach była Bardzo, Bardzo, Bardzo – hipisowska. Nauczała o miłości i braterstwie, o dzieleniu się z biednymi i o wspólnotach w których wszyscy pracują dla wspólnego dobra, modlą się i dążą do oświecenia i w efekcie końcowym trafienie tam gdzie Jezus do nieba. Naturalnie każdy szanujący się człowiek gdy słyszy stwierdzenie pod tytułem „porzućcie wszystko co macie i módlcie się to im się scyzoryk w kieszeni otwiera. Nietolerancyjni względem innowierców byli równie mocno. Mamy zatem obraz kolesia który żre robale i zgniły chleb, namawia do miłości i pokoju, odrzucenia wszelkich dóbr doczesnych. Gdy widzi on cokolwiek co nie zgadza się z jego wiarą robi zadymę i zachowuje się względem przejawów innowierstwa jak skrajny czub i próbuje niszczyć te przejawy z pianą na gębie.

św. Marcin po wędrówce po Galii, z której wrócił lekko obity – bo go gnębili za głupoty (poglądy wczesno chrześcijańskie) jakie głosił – osiadł w mieście Tours w obecnej Francji było to roku pańskiego 372 gdy miał już lat około pięćdziesięciu. Społeczność tamtych chrześcijan postanowiła go wybrać Biskupem. Zgodnie z podaniami był bardzo skromy człowiekiem. Gdy usłyszał decyzję „ludu Tourus” schował się w stadzie gęsi. Te oczywiście zrobiły raban na całe pastwisko i pokazały gdzie jest kryjówka naszego bohatera. W ramach wdzięczności kazał stado gęsi które go „ujawniły” wyrżnąć w pień , upiec i rozdać biednym.

Był to człowiek nie lubiący tłumu, sprzeciwiający się zabijania odstępców od wiary i przez czas pełnienia swojej funkcji – pustelnik. Zmarł w roku 397 starając się pogodzić skłóconych kapłanów i heretyków Pryscyliańskich. Jego ciało zostało sprowadzone do Tours i pochowane w tym samym roku 11 listopada.

św. Marcin jest patronem żołnierzy, hotelarzy, ubogich, więźniów, wszystkich potrzebujących i abstynentów.

Primstave gęś, świnia, czapka biskupa, laska biskupa, róg do picia,

Należy pamiętać że święta wczesno chrześcijańskie były propagowane w całej Europie i starano się wprowadzić w miarę spójne zwyczaje obchodów. Dla tego też ludy tak zwane kontynentalne (czyli tam gdzie było imperium Rzymu – piszę z perspektywy norweskich źródeł) tego dnia jedzą gęsi. Pod tym względem nie ma co się dziwić. Dzisiejszego dnia gęsi powinny być już ubite i zostawione tylko te gęsi i gąsiory które miały być „rodzicami” w czasie kolejnego sezonu. Na północy znacznie popularniejszym posiłkiem dzisiejszego dnia były świnie. Tak z tego samego powodu. Ubój powinien być zakończony a mięso przygotowane na nadchodzącą zimę. Była to ostatnia uczta przed postem i przed Jule. W skandynawskich tradycjach gęś zdobyła trochę popularności w Danii i Skanii (Szwecja) Z mostka i nogi gęsi często wróżono zimę. Jeżeli na mostku gęsi były białe plamy – zapowiadało to śnieg, Jeżeli na nogach bądź udach były brązowe albo czerwone plamy zapowiadało to mroźną zimę. Blada nóżka oznaczała łagodną zimę.

W mieście Østerdalen do dziewiętnastego wieku obowiązywała tradycja która nakazywała po „odcięciu” głowy najpierw ucięcie nóg zwierzakowi dopiero potem oprawianie. Było to spowodowane tym przeświadczeniem że zwierzak wstanie i zacznie straszyć kobiety i dzieci

Podczas przygotowywania posiłku na dzisiejsze święto wrzucano część wnętrzności do ognia i mówiono ”Ilden skal også ha noe!” co oznacza że „ogień też coś musi mieć” tradycja była jeszcze żywa w dziewiętnastym wieku. Każenie są w oczywisty sposób przed chrześcijańskie. Prawdopodobnie jest to ofiara dla Lokiego który reprezentował w oczywisty sposób kontrolowany ogień taki jak pochodnia, piec hutniczy czy ogień w piecu. Pojęcie ogniska domowego obejmuje szersze pojęcie niż tylko palenisko.

Dzisiaj jak i w dniu 12 marca (Gregormesse) uczniowie szkół katedralnych żebrali pieniądze na czesne do szkoły. Do dziewiętnastego wieku - w mieście Tønsberg - przetrwała tradycja chodzenia po domach przyszłych uczniów i śpiewania

Jeżeli dzisiaj pada będzie padać aż do świąt, Jeżeli dzisiaj jest mokro, będzie paskudna pogoda aż do Jule.

Dzisiaj Niedźwiedź idzie spać dla tego dzisiejsze święto nazywa się Bjørnekvelden